Gelişmekte olan ülkelerde çocuk yoksulluğunun yaygınlığı ve derinliği ile ilgili yeni bir rapor31 şu bulguya işaret etmektedir: Gelişmekte olan ülkelerde 7 ile 18 yaşlar arasında olup hiç eğitim görmemi. 135 milyon çocuk vardır ve kız çocukların eğitimden yoksun kalma olasılıkları erkeklere göre yüzde 60 daha yüksektir (bu olasılık erkek çocuklarda yüzde 10 iken kızlarda yüzde 16 -- bakınız Şekil 5, Çifte Tehlike). Pratik açıdan bakıldığında, eğitimden yoksun kalan bütün çocuklar başka yoksunluklarla da karşılaşır. Dolayısıyla, kız ve erkek çocuklar arasında eğitim alanında görülen bariz eşitsizlik eğitimin ötesinde başka alanlara da yansır. Sonuçta, kız çocukların yiyecek, temiz içme suyu, sanitasyon, sağlık, barınma ve bilgilenme imkanlarından yoksunluk gibi yoksulluğun diğer sonuçlarıyla karşılaşma olasılıkları da daha yüksektir.
Gerçi eğitimdeki toplumsal cinsiyet eşitsizliği hem yoksullar hem de yoksul olmayanlar için geçerlidir; ancak bu eşitsizlik yoksulluk içindeki çocuklar söz konusu olduğunda daha da artmaktadır. Örneğin yoksulluk eşiğinin üzerinde olanlar arasında hiç eğitim görmeyen erkek çocukların oranı yüzde 3, kız çocukların oranı ise yüzde 5 iken, yoksul ailelere gelindiğinde bu oranlar sırasıyla yüzde 12 ve yüzde 17 olarak karşımıza çıkmaktadır. Demek ki, kız çocuklar bir yanda yoksulluğun, diğer yanda da kız olmanın ortaya koyduğu çifte olumsuzluğun etkisi altındadırlar.
Alternatif: Kalkınma için insan haklarını temel alan çok sektörlü bir model
Kalkınma için alternatif bir yaklaşım daha vardır. İnsan haklarını temel alan çok sektörlü model kız çocukların eğitim hakkının yaşama geçirilmesi, uluslararası topluluğun taahhütlerini yerine getirmesi ve kız çocukların eğitimine yapılacak yatırımın çarpan etkisinin azamiye çıkarılması açısından çeşitli üstünlüklere sahiptir.
İnsan hakları
Birleşmiş Milletlerin sözü edilen bu yaklaşımı benimsemesi için yürütülen başarılı çabaların başını UNICEF çekmiştir. UNICEF’in çalışmaları ve misyonu insan hakları alanındaki iki temel anlaşmaya dayanmaktadır: Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (ÇHS) ve Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (CEDAW). UNICEF’in çalışmaları 1996 yılından bu yana, bu iki anlaşmada yer alan ilkelerce yönlendirilmekte, çocuklarla kadınların hakları bütün işbirliği programlarında birbiriyle ilişkilendirilmektedir.
Bu bağlamda artık anlaşılmıştır ki, başta kız çocukların özel durumu ve toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık olmak üzere ayrımcılığın bütün biçimlerine karşı mücadele edilmeden, çocukların haklarını ne ulusal düzeyde ne de küresel ölçekte yaşama geçirmek mümkün olabilecektir. Dahası, evrensellik, eşitlik, ayrım gözetmeme ve katılım gibi insan hakları ilkeleri kalkınmaya yönelik ekonomik yaklaşımlara uygulandığında, ulaşılan sonuçlar da herkes için daha eşitlikçi, demokratik ve sürdürülebilir bir gelişme anlamına gelmektedir.
Çok sektörlülük
Kız çocukların eğitimlerini tamamlama hakkından yararlanmalarının önündeki birçok engel, hatta kimilerine göre bu engellerin çoğunluğu, okulların ve dersliklerin dışında yatmaktadır. İçecek ve kullanacak suyu olmayan kasabalarda, HIV/AIDS’in pençesindeki topluluklarda ve yoksulluk içindeki ailelerde kız çocuklar genellikle yemek yapsınlar, hastalara ve küçüklere baksınlar ve ev işlerini görsünler diye evlerine hapsedilmektedirler. Ortada böyle gerçekler varken, hiçbir yeni müfredat, toplumsal cinsiyete duyarlı hiçbir ders planı ya da kültürel koşullara uygun hiçbir ders kitabı kız çocukları okula çekemeyecektir.
Dolayısıyla çözümlerin de eğitimin kendi standart çerçevesinin dışından gelmesi gerekir. Bu, çeşitli sektörlerde, planlamayı ve somut girişimleri kaynaştıran bir yaklaşım olmalıdır. Örneğin, sağlık ve beslenme alanındaki müdahaleler, ilk başta çocukların hayatta kalma ve sağlıklı gelişme şanslarını artırmak için tasarlanmış olsalar bile, sonuçta çocukların okullardaki başarımını da olumlu yönde etkileyecektir. Okullarda yemek çıkarılması ise, bir yandan çocukların beslenmesine katkıda bulunurken, diğer yandan çocukların okula kaydolup devam etmeleri açısından özendirici bir rol oynayacaktır. Özetle çok sektörlü yaklaşım, kız çocukların eğitimi açısından mantıken ve kaçınılmaz olarak mümkün olan en iyi sonuçları verecektir.
Gelecek vadeden bir yaklaşım
Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH), hakları daha fazla temel alan, çok yönlü ve insan merkezli bu kalkınma vizyonunu yerleşik kılmıştır. Belirlenen hedefler, temel olarak, eğitim, sağlık, yoksullukla mücadele ve çevre gibi alanlardaki ilerlemeleri, kız çocukların eğitimde eşitlik hakları ile ilişkilendirmektedir. Bugün, sözü edilen yeni yaklaşım ve hedefler, kız çocukların yaşamı ve ulusların geleceği açısından umut vermektedir.
Çarş. Kas. 12, 2008 9:46 am
