Sürtünme, birbirine göreli olarak hareket eden iki nesnenin arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvete verilen isimdir. Daha global bir kavram olarak, sürtüşme bilimi olarak tanımladığımız tribolojinin bir ilgili alanıdır. Bizim yaşadığımız basamakta her cisim arasında mekanik kontak bulunan veya uzaktan interaksiyon halinde olan bir fiziki olgudur.Sürtünme kuvveti olarak kızağın kaymasını örnek olarak verebiliriz.
Fs=uN
u=sürtünme katsayısı
N=tepki kuvveti
Sürtünme kuvvet ile aynı doğrultuda ve zıt yönlerdedir. Eğer cisim duruyorsa, sürtünme ve kuvvet eşit veya kuvvet sürtünmeden daha azdır. Sürtünme kuvveti pürüzlük arttıkça artar.Eğer bir cismin üzerine tepki kuvveti ve yer çekimi kuvveti dışında kuvvet uygulanmıyorsa sürtünme yoktur.
Sürtünme katsayısı:
Sürtünme katsayısı boyutsuz ve skaler bir değerdir. İki obje arasındaki sürtünme kuvvetinin iki objeyi birbirine bastıran kuvvete oranı olarak da belirtilebilir. Sürtünme katsayısı kullanılan materyale göre değişir. (Buz ve çelik arasındaki düşük sürtünme ya da lastik ile asfalt arasındaki yüksek sürtünme gibi) Sürtünme katsayısı genellikle 1 ile 0 arasında olur fakat katsayı 1.7 ye kadar çıkabilir. Teflon'un sürtünme katsayısı ise 0.04 gibi çok düşük olabilir. Eğer sürtünme katsayısı 0 ise obje yüzeye temas etmiyor demektir, yani tepki kuvveti yoktur.Yüzey yapışkan ise sürtünme katsayısı genellikle sonuca uymaz.
Sürtünme çeşitleri:
Statik sürtünme (cisim hareket etmiyorsa geçerlidir)
Dinamik sürtünme (cisim hareket ediyorsa geçerlidir)
Yuvarlanan cisimlerde sürtünme
Yuvarlanan cisimlerde cisim ile yüzey arasında statik sürtünme görülür. Çünkü cisim ile yerin teması sırasında cisimde hareket gerçekleşmez. Eğer cisim hem yuvarlanıyor hem de kayıyor ise, o zaman dinamik sürtünme de görülür.
Sürtünme Kuvvetinin Özellikleri:
1. Sürtünme kuvveti sürtünen yüzeylerin cinsine bağlıdır. Cisme etkiyen sürtünme kuvveti yüzeylerin cinsine göre değişir. 2. Sürtünme kuvveti (yatay düzlemde) cismin ağırlığıyla doğru orantılı değişir. 3. Sürtünme kuvveti sürtünen yüzeylerin büyüklüğüne bağlı değildir. 4. Sürtünme kuvveti daima harekete zıt yöndedir. 5. Sürtünme kuvvetinin hareket ettirici özelliği yoktur. Pasif [kuvvettir, var olan hareketi önler.
Sürtünme Kuvvetinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri :
1. Yürümeyi kolaylaştırır. Hareketi zorlaştırır. 2. Sürtünme kuvveti nedeniyle yerine koyduğumuz koltuk ve masa gibi eşyalar yerinde kalır. 3. Metaller arasında oluşan sürtünme sonucu sert metal yumuşak metali aşındırır. Enerji kaybına neden olur. Arabaların motor gücünün yaklaşık %20 si sürtünme kuvvetini yenmeye harcanır. 4. Sporcular ayaklarına giydikleri çıkıntılı ayakkabılar ile daha rahat yere basarlar. 5. Sürtünme kuvveti cisimleri aşındırır . 6. Araba,uçak,gemi ve trenin hızını yavaşlatır. 7. Sürtünme kuvveti olmasaydı dağ yamaçlarındaki kaya ve topraklar kolaylıkla kayardı. 8. Kalemle yazamaz veya yazdıklarımızı silemezdik. 9. Arabalar frene basılınca duramazdı
Paz Kas. 09, 2008 2:08 pm